Kişilik ve Kişilik Bozukluğu Nedir?
Kişilik, bireyleri birbirinden ayıran; sonradan kazanılmış ve doğuştan var olan, tutarlı bir biçimde gözlemlenen özelliklerin tümüdür. Kişiliğin oluşumunda; doğumdan önceki süreç, doğum sonrası süreç ve çocukluk dönemindeki ruhsal/fiziksel yaşantılar; öğrenme, toplumsallaşma ve olgunlaşma faktörleriyle şekillenir ve çocukluktan itibaren belirginleşen bir kişilik yapısı oluşmasını sağlar. Kişilik bozuklukları ise genç yetişkinlik çağlarında başlayan, zaman içinde stabil duruma gelen, bozulmalara ve mutsuzluklara sebep olan, yaygın ve katı özellikteki öznel yaşantılar veya kültürel kurallardan sapan davranışlardır.
Narsistik Kişilik Bozukluğu Nedir?
DSM V’de B kümesinde yer alan narsistik (özsever) kişilik bozukluğu; çok değerli, eşsiz ve üstün biri olduğuna yönelik yoğun duygular, empati yapamama ve beğenilme ihtiyacı ile karakterize edilen bir bozukluktur. Bu bozukluğa sahip olan kişiler; insanların kendisi hakkındaki düşüncelerini gereğinden çok daha fazla önemseyen, ilginin hep üstlerinde olmasından çok hoşlanan, kendini çok fazla beğenen insanlar olarak tanımlanabilirler. Bu insanlar bulundukları her yerde güçleri, başarıları ve güzellikleri ile ön planda olacaklarını, ayrıcalıkları olacağını ve diğer insanlardan farklı bir muameleye layık olduklarını düşünürler.
Narsist Kişilerin Özellikleri Nelerdir?
Narsistler çoğunlukla şan, şöhret ve ünü seven; kendisini diğer insanlardan üstün ve farklı gören kişilerdir. Narsistler için baş tacı yapılmak, el üstünde tutulmak, övülmek, kendilerini özel ve önemli hissetmek, sürekli özel bir muameleyle karşılanmak çok önemlidir. Çoğunlukla soğuk, herkese üstten bakan, kibirli, mesafeli, kendini beğenmiş ve çekici bir görünüme sahiplerdir. Bu bozukluğa sahip kişiler diğer insanlara bağımlı bireylere dönüşürler. Oluşan bu bağımlılık sonucunda ise kıskanç veya kırılgan kişilik yapıları geliştirmektedirler. Sürekli olarak alıcı olan taraftaki narsistler, aldıklarından doyum sağlayamazlar bu sebeple devamlı bir boşluk hissi yaşamaktadırlar.
Narsistik kişiler güç ve saygınlıkla avunur bunun yanında, başkalarından daha güzel, önemli, yetenekli ve güçlü olduklarına dair fikirleriyle kendilerini fazlasıyla yüceltirler. Narsisistik kişilik bozukluğuna sahip bireyler eleştirinin her türlüsüne karşı fazla alıngandır, eleştirinin doğruluğunu göz ardı ederek üzüntü veya kızgınlık gibi tepkiler verirler. Narsisist kişiler başka insanların bilgilerini ve başarılarını kendilerine mal etmekte oldukça beceriklidirler. Başka bir insanın başarısını hiç rahatsızlık duymadan kendi başarıları gibi gösterebilirler. Tüm insanları, her türlü ilişkiyi, sahip oldukları tüm gücü kendi çıkarları adına kullanabilirler. Bu bozukluğa sahip kişiler için güçlü olmak çok önemlidir bu sebeple başarılı olup iyi bir konuma gelebilmek adına çok yoğun çalışabilirler. Kıskançlık ve haset etmek en sık yaşadıkları duygular arasındadır. Başka insanların güzellikleri, üstünlükler, başarıları ve sahip olduklarını kıskanabilirler. Kendilerinin istediği ama sahip olamadıkları şeylere başka insanların sahip olmasına tahammül edemezler.
Narsisistik kişilik için belirleyici faktörlerden bir tanesi de çok yoğun hissedilen haset duygusudur. Bu kişilikler çok yoğun ve sürekliliği olan bir haset duygusu yaşarlar ki diğer insanlar hiçbir güzelliğe sahip olsun istemezler. Sanki başka insanlarının mutluluğu ve başarısı onlar için mutsuzluk ve başarısızlıktır. Bu yaşanan haset durumu çok sıkıntı veren ve anlamsız bir duygu sürecidir.
Narsistik Kişilik Bozukluğu Tanı Kriterleri
DSM V’e göre Narsisistik Kişilik bozukluğu Aşağıdaki maddelerden en az beş tanesi ya da daha fazlası ile belirlenen, empati yapamama, beğenilme ihtiyacı ve büyüklenme ile süreklilik gösteren bir örüntüdür;
1-Büyüklenmeci bir yapıya sahiptir, yeteneklerini ve başarılarını abartır.
2-Sınırsız zeka, başarı, güzellik, güç ya da üstün bir sevgi hayalleriyle uğraşır.
3-Eşsiz ve özel biri olduğuna ve onu anlayacak kişilerin de ancak üstün ve özel kişiler
olduğuna inanır.
4-Beğenilmeyi çok ister
5- Her şeyi hak ettiği hissiyatına sahiptir.
6-Kendi çıkarları doğrultusunda diğer insanları kullanır.
7- Başka insanların ihtiyaçlarını ve duygularını anlamak istemez, empati yapamaz.
8- Çoğunlukla başka insanları kıskanır veya diğerlerinin onu kıskandığını inanmaktadır.
9- Başka insanlara karşı kendini beğenmiş tavırlar sergiler ve saygısızca davranır
Narsistik Kişilik Bozukluğu Epidemiyolojisi ve Tedavi Narsistik kişilik bozukluğunun toplumda gözlemlenme sıklığı %0 ile %6.2 arasında değişmektedir. Bu bozukluk için tanı alan kişilerin %50-75 arasında erkekler olduğu belirlenmiştir. Gerçekleştirilen birçok çalışmada erkeklerde narsistik kişilik bozukluğuna daha sık rastlandığı bulunmuştur ve bu bozukluğun nüfus içinde görülme sıklığının %1 dolaylarında olduğu tahmin edilmektedir.
Kişilik bozuklukları kökleşmiş ve dirençli bir örüntü sundukları için tedavi süresi uzamaktadır. Narsistik kişilik bozukluğu için en etkili tedavinin psikoterapi olduğu düşünülmektedir. Bu bozuklukta tek başına ilaç tedavisi sonuç vermemektedir. Bazı durumlarda narsistik kişilik özellikleri nedeniyle kişi amacına ulaşamadığı zamanlarda ve hayali ya da gerçek bir terk edilme durumunu karşı, depresif bir takım semptomlar sergileyebilir bu gibi durumlarda antidepresan kullanımı yarar sağlayabilir.
Psikolog Büşra UZUNKAYA
Referanslar:
APA (2013). DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı. (çev. Köroğlu, E.). Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
Ar, Y. (2014). Büyüklenmecilik ya da incinebilirlik: Narsisistik kişilik örgütlenmesinin şema terapi yaklaşımı çerçevesinde ele alınması. AYNA Klinik Psikoloji Dergisi, 1(3), 29-43.
Battal, F., B. (2013). Gündelik Hayatta Narsisizmin Toplumsal Görünümleri. Güneş, Ü. (Ed.). II. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı – V. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
Eldoğan, D. (2016). Hangi Narsizm? Büyüklenmeci ve Kırılgan Narsizmin Karşılaştırılmasına İlişkin Bir Gözden Geçirme. Türk Psikoloji Yazıları, 19(37), 1-10. Gülmez, N. (2009). Narsistik Liderlik. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
Ozan, E., Karapınar, İ., Aydın, N., Fidan, T., & Oral, M. (2008). Narsisistik kişilik bozukluğu: Gelişim süreçleri ve yaşamı. RCHP-Review Cases Hypotheses Psychiatry, 2, 25- 37.
Taymur, İ., & Türkçapar, M.H. (2012). Kişilik: Tanımı, Sınıflaması ve Değerlendirmesi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4 (2), 154-177.
Timuroğlu, K., & İşcan, Ö. F. (2008). İşyerinde narsisizm ve iş tatmini ilişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 239-264.